به گزارشهنرآنلاین: هنر مقاومت از جمله هنرهایی است که در زمان هشت سال دفاع مقدس درخشید و بعد از آن کم فروغ شد و در مدت زمان اندکی بی‌فروغ ماند. در طی این مدت هنرمندانی درخشیدند و آثارشان ماندگار شد اما این تعداد با توجه به حرکت‌هایی که انجام دادند موفق نشدند تا این هنر را تبدیل به سبکی در عرصه هنرهای تجسمی کنند. به همین جهت نیز بیش از هر چیز این هنر تبدیل به هنری سفارشی شد که آن نیز پس از سال‌هایی که پشت سر گذاشتیم بی فروغ مانده است.
- هنرمند آیینه زمان خود است
غلامعلی طاهری هنرمند نقاش در تعریف هنر مقاومت و دفاع مقدس می‌گوید: هنر دفاع مقدس در کشور ما با یک چالش بزرگی روبه‌رو است و آن نیز عبارتست از اینکه مسئولین کشور این هنر را در جهت تبلیغات حمایت کردند، درحالی که هنرمندان می‌خواستند این هنر به عنوان یک مکتب و ژانر در این عرصه متولد شود. متاسفانه این اتفاق نیفتاد و بیشتر حمایت‌ها در جهت تولید آثار شعارگونه بود. به موازات این حرکت‌ها هنرمندان خلاق توانستند آثاری بی‌آفرینند که جنبه‌های هنری آن بارز بود و در نقد و بررسی‌ها نیز می‌بینیم که این آثار جزو آثار فاخر و ماندگار تاریخ هنر معاصر کشور قرار دارند. اما چون پایگاه علمی پیدا نکردند و مبانی آن نیز تدوین نشد و به صورت علمی در جامعه جنبه آموزشی پیدا نکرد و به هنرمندان جوان انتقال نیافت، به صورت سبک و مکتب هنری ماندگار نشد. تنها تعدادی کارخوب و خلاقانه توسط هنرمندان آفریده شده که می‌توان از آنها یاد کرد و در تاریخ به آنها اشاره کرد.
وی با اشاره به این که هنرمند آیینه زمان خودش است و باید آنچه را که می‌بیند در قالب اثر بگنجاند، ادامه داد: بعضی از هنرمندان با این اعتقاد رفتند که هنرمند آیینه زمان خود است و رویدادهایی که با آنها مواجه می‌شود و حسی را که تجربه می‌کند و بازتابش را در زندگی خود احساس می‌کند، باید روایت کند و در قالب اثر هنری بگنجاند. به همین دلیل آثار خلق شدند. از آنجایی که پس از جنگ، دیگر با آن حسی که از جبهه‌ها، رزمندگان و دلاوری و سلحشوری آنها و اتفاقاتی که روی می‌داد، مواجه نبودند و بازخوردش را نمی‌دیدند از آن فاصله گرفتند و به موارد دیگر پرداختند. آن دوران برهه‌ای بود که ذهن هنرمندان مغشوش و آشفته بود و درک درستی از جنگ نداشتند. بنابراین نیاز بود جنگ تمام شود و با یک فراغ خاطر به این واقعیت بپردازند و ابعاد مختلف آن را واکاوی کنند. به همین دلیل آنچه که کار شد بیشتر جنبه مناسبتی داشت و هیچ وقت هنرمندان تجسمی نمی‌توانند مانند هنرمندان سینمای دفاع مقدس به خلق آثار ماندگار بپردازند.
این هنرمند نقاش در ادامه افزود: هنر دفاع مقدس تنها یک موج فرمالیستی بود و هنرمندان از موضوعات عینی و فیگوراتیو دفاع مقدس دور شدند و به نقاشی‌های نیمه آبستره پرداختند. به همین دلیل نیز می‌توان گفت آنچه به نمایش درآمده است بیشتر جشنواره‌ای بوده و ما کار فاخر و موزه‌ای در عرصه هنر دفاع مقدس نداریم.
طاهری بیان کرد: انقلاب اسلامی قبل از خود چیزی به هنرمندان ارائه نکرد و آنچه هنرمندان درباره هنر انقلابی می‌دانستند در دانشگاه به تاریخ هنر جهان باز می‌گردد و انقلاب‌های جهانی که شکل گرفته بود و هنرمندان تحت تاثیر همان آثار کارهای خود را ارائه کردند که به لحاظ صورت، قالب و ظاهر المان‌هایی که در آن آثار دیده می‌شود در آثار هنرمندان ما نیز وجود دارد.
- هنر دفاع مقدس، هنری به وسعت طول تاریخ
از سوی دیگر عبدالحمید قدیریان هنرمند نقاش و فعال سینما در تعریف این هنر می‌گوید: هنر انقلاب در همه رشته‌های تجسمی و سینما هیچ فرقی با سایر هنرها ندارد. مگر اینکه یک مجموعه خصوصیات به آن تعلق بگیرد از جنس هنر انقلاب، در واقع هر تعریفی که از انقلاب داریم روی اثر هنری بگذاریم هنر انقلاب را شکل می‌دهد، بنابراین وسعت این هنر نیز به آن تعریف باز می‌گردد.
وی ادامه داد: رهبر فرزانه انقلاب یک تعریف جامع از این هنر فرمودند که اگر آن را لحاظ کنیم هنر انقلاب وسعتش به اندازه طول تاریخ و همه ملل می‌تواند باشد. منظور از هنر انقلاب، هنری است که مدام بشر را به دگرگونی تشویق می‌کند. باید تعریفی ارائه دهیم که به چارچوب زمان و تاریخ محدود نشود. هنر دفاع مقدس نیز در اصل جلوه‌ای از هنر انقلاب است، جلوه دفاع در رابطه با دشمن بیگانه که بروز آن را در طی این 8 سال دفاع مقدس دیدیم .
قدیریان با بیان این که هنر دفاع مقدس امروز به نوعی تبدیل به هنر مقاومت شده است و این هنر انتها ندارد گفت: این هنر همیشه زنده است، چرا که همیشه مظلوم در مقابل ظلم می‌ایستد و هرگاه دشمنان در مقابل مظلومین قرار بگیرند این هنر جلوه می‌کند.
این هنرمند عرصه دفاع مقدس اظهار کرد: امروز متاسفانه از هنر دفاع مقدس، تنها یک تصویر باقی مانده است. همانطور که دفاع مقدس و جنس مقاومت در ابعاد دیگر درجامعه ما کمرنگ شده است و آن را می‌توان در سیاست، اقتصاد و... دید. در بعد هنری نیز کمرنگ شده و علت آن است که دشمنان یا دوستان نادان تعریف این هنر را محدود به زمان کرده‌اند و به عنوان یک صفت بارز انسانی که باعث حیات بشر می‌شود به آن نگاه نکردند. بنابراین این هنر در طول زمان کمرنگ شده و کمرنگ‌تر نیز می‌شود، مگر اینکه غیرتی بوجود آید تا حرکتی هنری در این زمینه ایجاد شود.
- هنر دفاع مقدس یک هنر اجتماعی
حبیب الله صادقی و آثارش را در زمینه دفاع مقدس و مقاومت دیده و در خاطر داریم، او جزو پیشتازان این هنر بوده و همچنان نیز در این زمینه فعال است.
صادقی هنرمقاومت را این گونه تعریف می‌کند: هنر مقاومت، اتفاقی نیست که ما پس از انقلاب آن را در فرهنگ‌مان داشته باشیم، در واقع این یک فرضیه یا روایت است. در گفتار‌ها، پندار‌ها و ادبیات تاریخی ما همواره قهرمانان و آدم‌هایی را داریم که اهل حکمت و بلند مرتبگی بودند و جایگاه رفیعی داشته‌اند. این قهرمانان یا در مبارزه کشته می‌شوند یا با حداقل امکانات پیش‌قراول هستند. نمونه بارز و بسیار ارجمند این مساله نیز در خود پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن دوران دفاع مقدس وجود دارد؛ دورانی که در آن ۴۳ کشور جهان، متحد‌المرکز به محوریت آمریکا و اسرائیل می‌آیند و با ملتی می‌جنگند که پس از پیروزی انقلاب، هنوز نتوانسته بود پادگان‌هایش را سر و سامان بدهد و وضعیت لجستیکی و امکانات نظامی‌اش را در اختیار بگیرد.
به عقیده صادقی یکی از جلوه‌ها یا تجلیات هنر مقاومت، حوزه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی است؛ در واقع مقاومت به معنای هنر اجتماعی در جهان است تا ما همراهان این معنا را در جهان شناسایی کنیم و ببینیم در هر گوشه از جهان چه اتفاقی افتاده است.
صادقی با نگاهی آسیب‌شناسانه هم به این مفهوم می‌گوید: ما باید این را یقین بدانیم که هنر مقاومت، هنر شعاری تبلیغاتی نیست، از سوی دیگر یک هنر حکومتی و دولتی هم نیست، در واقع همانطور که گفتم یک هنر اجتماعی و خویشتن فرماست و شکل‌گیری این هنر در ایران هم همین مساله را نشان می‌دهد.
این نقاش معتقد است: انقلاب ما یک انقلاب جهانی است و نگاه جهانی و ارزشی دارد، هر گوشه جهان مظلومی سیلی بخورد، ما در غمش شریک هستیم. اگر ما هنر را به عنوان یک بیان موثر و هنرمند را به عنوان یک حقیقت جوی تعالی‌خواه که به دنبال کشف رمز و راز و یافتن حقیقت و عدالت است، در نظر بگیریم، آن وقت متوجه می‌شویم که اگر هنرمند این صفت خویشتن فرمایی را از دست بدهد و به یک هنرمند سفارشی تبدیل شود، قطعا این هنرسفارشی باعث زمین خوردن می‌شود. به اعتقاد ما هنرمند به عنوان یک انسان مصلح و عدالت‌خواه، باید نقد از درون را بشناسد، همراه این معنا باشد و زوایای آن را کشف کند.
در نهایت این که با توجه به این که سال‌هاست از دفاع مقدس ایران می‌گذرد و هنرمندان بسیاری دراین زمینه چه در زمان جنگ و چه پس از آن به خلق اثر پرداختند، اما این هنر مهجور مانده است و جایگاه خود را آن‌طور که باید پیدا نکرده است. بنابراین به نظر می‌رسد هنرمندان پیشگام این عرصه باید فعالیت خود را در این حوزه دوچندان کنند و جوانان را تشویق کنند تا با توجه به آنچه که شنیده‌اند و با الهام از آثار پیشینیان به خلق اثر هنری در زمینه دفاع مقدس و هنر مقاومت پرداخته و این هنر را همچون سایر کشورهایی که انقلاب را پشت سر گذاشته‌اند و اقدام به خلق مکتب هنری کرده‌اند حفظ نمایند.
نظر شما